Diskurso di su ekselensia Gobernador, sra Lucille George-Wout den kuadro di apertura aña parlamentario 2021-2022 - Informashon tokante Gobièrnu di Kòrsou

Notisia

Ministerio konserní Asuntunan General i Promé Minister
 

Diskurso di su ekselensia Gobernador, sra Lucille George-Wout den kuadro di apertura aña parlamentario 2021-2022

Publiká riba 14 Sèptèmber 2021

Honorabel señora presidente, honorabel miembronan di parlamento,

E aña akí atrobe sirkunstansia ke pa inougurashon di Aña Parlamentario tin un karakter sobrio. Tur kos a kambia for di prinsipio di 2020 debí na Coronavirus. Resultado ta ku e aña akí tambe e tradishon festivo di inougurashon di Aña Parlamentario tin ku tuma lugá den un ambiente di sobriedat. E pandemia di Coronavirus a afektá nos tur direktamente. Na nos isla, maske hopi hende a sinti nan so, tòg nos a sinti nos konektá ku otro. E kompromiso i solidarismo akí ta típiko di siudadanonan di nos tera i e ta mustra nos kapasidat di ta resiliente, nos kapasidat di lanta bini ariba atrobe for di kualke situashon desastroso.

Mi atmirashon i apresio ta bai di forma spesial pa nos personal den enfermeria, dòkternan, trahadónan den supermerkado i tur hende ku ta mantené transporte públiko funshonando, hendenan den servisio di limpiesa, kuerpo di polis i sobrá hendenan di nos poblashon ku a hasi tur loke ta posibel pa enfrentá e krísis di Corona rònt e isla akí.

Tin hopi motibu pa nos ta orguyoso i pa nos por sigui konstruí nos pais ku firmesa, maske kuantu reto nos ta enfrentando. Denter di nos solidaridat, huntu ku e otro paisnan i e organismonan públiko den Reino, nos ta sinti e fortalesa ku nos por ta un sosten pa otro i ku nos por konta ku otro. E konekshon akí ta resaltá mas ainda, ora e nesesidat ta grandi, manera ora nos ta haña nos ta lucha den e pandemia akí ku perseveransia i fleksibilidat pa loke ta e medidanan. Gobièrnu ta gradisidu pa tur partner den Reino ku di un òf otro moda a duna nan kontribushon den esaki.

Su ekselensia Gobernador, sra Lucille George-Wout (Foto: Kortesia di Parlamento di Kòrsou)

Ku konfiansa den nos abilidat, Kòrsou lo kontestá e eksigensianan serio pa loke ta gobernashon i maneho finansiero ku awor i den futuro ta eksigí di nos. Den e Aña parlamentario ku nos ta inougurá awe, Kòrsou komo pais outónomo den Reino lo sigui estrechá e lasonan ku e partnernan den Reino. Ta nifiká ku kaminda ta posibel, nos mes lo enfrentá e retonan, pero ta nifiká tambe ku nos lo pidi yudansa ora nesesidat eksigí esei.

Señora Presidente, Miembronan di Parlamento,

Riba programa di e aña parlamentario ku ta kuminsá awe, tin komo prioridat, brega, esta traha duru, pa rekonstruí un pais ku tin konfiansa den su mes i ku tin bista fiho riba un futuro próspero. Un luna pasá, dia 13 di ougùstùs a hasi un bon inisio ora a firma un akuerdo atministrativo entre tur partner den Reino tokante e Proposishon di Lei di Reino COHO. Pero esei ta djis un inisio. Tin un kaminda di kana ainda pa yega na un Lei di Reino COHO ku efektivamente lo sirbi komo vehíkulo pa monitoriá i yuda implementá e reformanan nesesario pa un mihó Kòrsou. Banda di e trayekto akí mester desaroyá un programa agudo tambe, un Plan Nashonal di Rekuperashon pa forma un base pa un mihó desaroyo pa kada siudadano i sirbi di kompas pa restablesé nos nivel di bida.

Implementashon di e Plan Nashonal di Rekuperashon ta dependé di e rekursonan pa logra e metanan menshoná. Nos lo mester hasi lo máksimo pa yega na fondo pa por realisá tur e invershonnan nesesario.

No por laga e oportunidat akí pasa sin menshoná ku mester bini un “mind-shift” esta un kambio di mentalidat serka un-i-tur. No tin espasio mas pa desperdisio. Nos tur lo tin ku kontribuí pa oumentá produkshon. No por pèrdè tempu mas i laga di aktivá tur e proyektonan nesesario ku ta generá entrada pa gobièrnu i ta duna kontribushon na desaroyo di nos pais.

Señora Presidente, 

Ministerio di Asuntunan General 

Gabinete Pisas II resientemente a yega na un akuerdo kon ta prosedé pa realisá e Proposishon di Lei di Reino COHO.

Gobièrnu a bai di akuerdo pa laga konseho di minister di reino (RMR) tuma e siguiente paso ku e proposishon di lei, esta di entregá esaki na e respektivo parlamentonan pa aprobashon, respetando asina outoridat di e parlamentonan di tur partner den reino ora ta tuma desishon tokante proposishonnan di lei konforme

Statüt. Ke men ku ainda parlamento lo tin oportunidat pa hasi pregunta i entregá

“amienda”,  komo proposishon pa trese kambio na tratamentu di e Lei di Reino den Tweede Kamer.

E tarea den e kuadro akí ta, pa yega na un akuerdo di koperashon pa mas aña ku kada un di e paisnan den reino, pasobra union ta hasi forsa.

Manera ya a menshoná, atenshon pa e pandemia di Coronavirus tambe ta haltu riba lista di ministerio di asuntunan general. Den e kuadro akí, mester hasi lo máksimo pa salbaguardiá salú di henter poblashon di Kòrsou. Un manera pa aportá, ta stimulá nos pueblo pa bai bakuná masalmente.

Banda di esaki tin ademas, atenshon pa e refineria na Kòrsou, pa logra ku esaki por kuminsá operá bèk mas pronto posibel. Durante e último añanan, na mas ku tres okashon a purba reklutá un operador pa e refineria, ku pa algun aña no ta operashonalmente aktivo. Aktualmente ta negoshando ku un konsorsio lokal ku meta pa algun empresa grandi logra ku e refineria lo ta bèk den operashon. Asina lo kontinuá di un forma aselerá ku e negosiashonnan andando. Den kaso ku no logra yega na akuerdo, lo bai ‘head hunt’ un kompania pa operá e refineria i e ‘Curaçao Oil Terminal’ (COT) na Bullenbaai.

Ounke na nivel mundial ta hasi esfuerso grandi pa pasa di energia fosil pa energia alternativo, tin ku realisá ku e refineria i COT a haña un importansia stratégiko adishonal ku deskubrimentu di petrolio na gran kantidat na Guyana i Sürnam. Tur esaki banda di e posnan eksistente na Brasil i na Venezuela.

Ministerio di Desaroyo Ekonómiko 

Pa algun aña siguí, Kòrsou no a konosé un kresementu ekonómiko. Nos mester ban pone mayor énfasis riba desaroyo ekonómiko di nos pais i oumentá produkshon. Esaki lo resultá den un oumento di entrada di Gobièrnu i asina redusí nos défisitnan presupuestario ku na su turno lo tin ku kondusí na mas bienestar pa pueblo. Di otro banda mester ta konsiente ku shòk di e pandemia di Corona ta di tal magnitut ku mester hasi esfuerso- i invershonnan grandi pa por aselerá rekuperashon di Kòrsou; p’esei lo mester hinka tur esfuerso den formulashon i despues den implementashon di nos Plan Nashonal di Rekuperashon.

Covid-19 a afektá spesialmente esnan mas pober i vulnerabel. Redukshon di pobresa i distribushon di bienes a haña un sla di marka mayó. Pues pa dil ku e realidatnan despues di pandemia, mester realisá un programa di rekuperashon pa hasi pais resiliente, sostenibel i ku tin ku tene kuenta ku inklushon, spesialmente di esnan di ménos rekurso i posibilidat.

E Plan Nashonal di Rekuperashon ku su enfoke riba ampliashon di e sektor turístiko ku entre otro mas hotèl, lo tin ku bira realidat. No por pèrdè mas tempu. Mester buska finansiamentu, konstruí di un forma aselerá i pone den operashon tur e hotèlnan rònt Kòrsou.

Banda di esaki ta imperativo pa gana nos refineria i COT den operashon. Esaki ta konta méskos tambe pa stabilisá i fortifiká nos astiyero i demas proyekto den sektor ekonómiko.

Lo enfatisá oumento di produkshon, lo hasi ehersisio pa baha kosto di bida i di nos rekursonan di produkshon, ademas, utilisá optimalmente nos fuentenan di produkshon. Konsiderando ku pais ta den krísis, no ta ora pa diskutí riba subida di gastu di niun índole. Al kontrario, ta spera partisipashon óptimo di tur yu di tera ku lo duna di nan parti pa realisá rekuperashon di Kòrsou.

Ministerio di Transporte, Tráfiko  i Planifikashon Urbano lo konsentrá riba aksesibilidat pa i na Kòrsou, pa di un manera sigur i efikas, via tráfiko aéreo, tráfiko marítimo i tráfiko riba tera, tur hende por yega kaminda nan ke bai. Tambe lo pèrkurá pa bini fasilidat pa un sistema di transporte públiko optimal.

Ta obligashon i responsabilidat primordial di Gobièrnu pa pèrkurá pa sufisiente kas pa pueblo, i sigur pa esnan di ménos rekurso, pasobra un kas, ta un dje nesesidatnan básiko di hende pa e i su famia por biba un bida desente i digno. P’esei Gobièrnu lo hasi su máksimo esfuerso pa krea kapasidat pa konstruí sufisiente kas i brinda komunidat e posibilidat pa por haña un bibienda. Ta un echo ku kayanan di Kòrsou ta na mal estado i ta rekerí atenshon agudo. Den e kuadro akí lo bini ku mekanismonan pa usa tur e sèn ku pagadónan di belasting di number di outo ta paga, pa drecha infrastruktura di nos kayanan. Drechamentu i konstrukshon di kaminda nobo ta di sumo importansia pa por kontribuí na desaroyo di Kòrsou. Pa duna impulso na desaroyo ekonómiko tambe, lo inisiá revishon di e lei di “Eilandelijk Ontwikkelings Plan “ esta E.O.P., pa asina habri posibilidat pa mas invershonista bin invertí den proyekto na Kòrsou. Lo aselerá e proseso pa terenonan ku tin ku bira erfpacht. Esaki lo trese desaroyo i trabou den konstrukshon, pero tambe mas entrada pa pueblo. Esakinan tambe lo forma parti importante den e plan di invershon di e Plan Nashonal di Rekuperashon.

Ministerio di enseñansa, siensia, kultura i deporte (OWCS) su tarea ta pa garantisá ku kada habitante di Kòrsou tin oportunidat igual pa desaroyá di forma holístiko pa bira un persona di pleno kapasidat ku potensial pa partisipá di un forma outónomo, responsabel, konstruktivo i kontribuí asina na desaroyo ekonómiko sosial i spiritual di sosiedat.

Reforma integral di nos enseñansa i formashon ta un proseso dinámiko i mester ta un proseso kontinuo i duradero. Den e kuadro akí un reforma edukashonal ku tin un impakto riba tur nivel simultaniamente ta nesesario. Ta alkansá esaki, mediante evaluashon sientífiko profundo di e sistema di enseñansa i formashon aktual. Ta  analisá tantu e prosesonan komo e resultado di enseñansa i formashon, pa loke ta su ròlnan prinsipal, esta kalifiká, sosialisá i aloká kada siudadano den nos pais, sometiendo e evaluashon i análisis akí kontinuamente na índise di referensia internashonal.

Den kuadro di e ‘Pakete di reforma’ di nos pais, nos ta den proseso di reformá nos sistema di enseñansa, ku e ophetivo pa alsa nivel di enseñansa, akoplá enseñansa na e nesesidatnan di e merkado laboral doméstiko, i aliniá esaki na e sistema di enseñansa den reino.

Resultado di e análisis profundo akí ta pidi pa aktualisá lei i reglamentonan lokal, fortifiká sistemanan di garantia di kalidat na tur nivel, fortifiká e funshon di maestro, mehorá e proseso di enseñansa, fortifiká struktura di guia i kuido di alumno i studiante, kaminda ta nesesario mehorá evaluashon formativo i edukativo pa finalmente alkansá oumento di e rendimentu di enseñansa i formashon.

Pa sostené tur esaki ya ta intensivando i aselerando e proseso di digitalisashon di enseñansa, ku e propósito di aktualisá i modernisá henter e realisashon di enseñansa na nivel ehekutivo i operativo.

Siensia, teknologia i inovashon ta tres aria fundamental i esensial ku ta influensiá tur aria di nos bida. Ta un realidat ku den e añanan benidero nos komunidat ta dilanti di situashonnan sosialmente mashá kompleho. Por ehèmpel e aspekto di desaroyo duradero, e aspektonan sosial diversifiká kresiente i naturalmente prevenshon i eradikashon di e pandemia. Den e kuadro akí, ta nesesario pone atenshon na un manera debidamente strukturá pa yega na maksimalisá konosementu den formulashon i ehekushon di maneho.

Kultura ta wesu di lomba i base pa desaroyo di un komunidat. E ta alabes un instrumento importante pa edifikashon di pais. Ta di vital importansia fortifiká balor propio di nos hendenan. Konosé historia i kultura di nos pais pa nos realisá e nashon ku nos tur lo ke.

Edukashon físiko en general i deporte en partikular ta pilánan di importansia ku ta kontribuí na formashon i salú físiko, mental i spiritual di hende. Ku e pandemia di Coronavirus, e ròl di deporte a bira ainda mas signifikativo. Deporte por aportá na un estilo di bida mas salú ku tur e bon konsekuensianan ku esaki por tin.

Ministerio di Desaroyo Sosial, Labor i Bienestar lo tuma e inisiativanan nesesario pa den union ku tur siudadano, negoshi i institushon, stimulá i fortifiká desaroyo sosial i bienestar di e habitantenan di Kòrsou. Lo hasi esaki kreando un ambiente duradero di biba, siña i traha; un ambiente salú, di amor, di mayor seguridat i konstruktivo. Lo  pèrkurá tambe pa krea un ambiente di biba ku ta sigurá kalidat di bida, ku ta stimulante i ta emansipá. Den esei, famia, hubentut, trabou i desaroyo sosial tin un lugá sentral. 

Señora Presidente, 

Mishon di Ministerio di Finansa ta pa promové un maneho finansiero, fiskal i di duana efektivo i balansá, pa atkisishon i uso responsabel, efikas i hustifiká di fondonan públiko i kontròl di asuntunan presupuestario. Alabes ehekushon efektivo i efisiente di asuntunan fiskal i asuntunan relashoná ku duana.

Finansa públiko di Kòrsou ta bou di preshon pa diferente motibu. P’esei gobièrnu lo traha di forma interministerial kaminda Ministerio di Gobernashon, Planifikashon i Servisio Públiko (BPD) lo tin ku hunga un ròl aktivo pa por digitalisá prosesonan, entre otro, den nos servisio di belasting.

Den kuadro di ‘Landspakket’, ta nesesario hasi reforma di nos leinan fiskal, kaminda e meta ta pa kita for di belasting direkto i pone mas énfasis riba belasting indirekto.

Ta importante nota ademas, ku situashon di likides di nos pais ta krítiko. P’esei, Ministerio di Finansa lo hasi tur loke ta na su alkanse pa por drecha e situashon akí. Un di e metanan ta pa eventualmente, pero mas pronto posibel, yega na un deklarashon di aprobashon (“goedkeurende controleverklaring”) pa tur su relatonan anual finansiero ku a keda pendiente. P’esei gobièrnu lo introdusí algun kambio den finansa di Kòrsou. E kambionan akí ta inkluí entre otro kòntròl pa sigurá un maneho finansiero sano den e ministerio. Lo pèrkurá pa persona- i instansianan tuma responsabilidat i karga konsekuensia na momentu ku no kumpli ku lei. Lo usa e dokumento titulá “Roadmap tot een goedkeurende controleverklaring” komo punto di salida, inkluso e plannan di akshon ku ta pertenesé na e ‘roadmap’ akí.

Señora Presidente, 

Den kuadro di nos finansa públiko, ta nesesario pa Ministerio di Finansa, uni forsa ku tur e otro ministerionan, pa realisá un bahada di gastu i asina reskatá nos finansa públiko.

Lo introdusí tambe, alternativa pa por generá mas entrada pa pais. E proseso akí ya ta andando bela yen. E alternativanan akí ta inkluí por ehèmpel kambionan di lei den kuadro di omzetbelasting i tambe introdukshon di leinan den kuadro di online gaming. Ámbos lei lo yuda pa kombatí e sirkuito gris i pretu. Aktualmente Ministerio di Finansa ta den proseso pa kobra omzetbelasting na momento ku un kliente swipe ku su karchi di banko i ora ku hasi transferensia online. Pa online gaming lo hasi e kambionan nesesario den lei pa e kompanianan establesé na Kòrsou ku ta brinda oportunidat pa partisipá den online gaming, paga un “tarifa”.

Den kuadro di Pakete di reforma di nos pais nos ta den proseso di reformá nos sistema fiskal. Lo kambia e leinan di belasting ku e ophetivo pa hasi nan mas fásil pa komprondé i ehekutá, pero mas importante ainda, pa stimulá nos ekonomia, ku na su turno lo nifiká mas entrada pa Gobièrnu. Tambe lo reorganisá belastingdienst i duana pa por ehekutá e sistema fiskal nobo.

Ministerio di Gobernashon, Planifikashon i Servisio Públiko  

Un grupo grandi di ámtenar di diferente ministerio a hasi uso di e posibilidat di baha ku VVU< esta tuma retiro voluntario tempran). Un palabra di gratitut ta bai na tur ku a traha hopi aña pa Gobièrnu. Ku esaki, e nesesidat pa digitalisá a bira mas agudo. Áreanan di enfoke di Ministerio di Gobernashon, Planifikashon i Servisio Públiko ta pa mehorá e aksesibilidat na servisio públiko ku yudansa di ICT (Teknologia di Informashon i Komunikashon) i evaluá aksesibilidat i kontinuidat. Esaki ta pa optimalisá e servisio na kliente (amabilidat ku kliente, aksesibilidat pa kliente i satisfakshon di kliente), na nivel tantu interno komo eksterno. Asina lo garantisá ku tur hende tin derecho di akseso na informashon i servisio, inkluso esnan ku tin un òf otro limitashon.

Pa por logra esaki ta nesesario krea i implementá norma di maneho- i instrumentonan pa monitoria, evaluá regularmente e kalidat i nivel di servisio públiko i realisá investigashonnan ku ta midi satisfakshon di e kliente tambe.

Pa e aña akí i den futuro, Ministerio di Hustisia tin e firme propósito di hiba un maneho transparente, konfiabel i konsistente, i funshoná (estriktamente) denter di e kuadronan legal.

Un di e áreanan ku ta di importansia kapital, ta e kombatimentu di kriminalidat. Pa logra kombatí krímen i trese bèk un sentido di seguridat haltu, mester ekipá i fortifiká henter e kadena hudisial debidamente. Kada servisio relashoná ku sea prevenshon, represhon i òf resosialisashon lo haña te kaminda por, e instrumentonan nesesario pa e por kumpli ku su tareanan.

Den kuadro di kombatimentu di korupshon i restourashon di e balornan i norma moral, lo instituí i prepará, den koperashon ku e asina yamá “Opleidingsinstituut voor de Rechtshandhaving” mihó konosí komo “skol di polis”, un tim di sosten ku ta konsistí di hóbennan i ekspertonan riba e tereno di “cyber crime”.

Ministerio di Salubridat, Medio Ambiente i Naturalesa (GMN)

Kòrsou ta konfrontando e krísis kousá pa Coronavirus, ku ta hasiendo un impakto grandi den nos komunidat i mas ku klaro riba e ministerio.

Enkargá ku bienestar di salú, medioambiente i naturalesa den tur sentido di palabra, e ministerio akí lo promové primeramente un bida salú, alimentashon saludabel produsí den nos propio pais.

Lo enfoká riba un medioambiente den kua mester tin un balansa den e manera ku nos ta usa i ta atendé ku nos Tera, Awa, Airu i Laman. Tur esaki pa nos por logra un sistema ekológiko balansá. Lo pone énfasis ademas riba un maneho integral entre e diferente entidatnan di Salú, Kuido, Agrikultura, Medioambiente i Naturalesa. Esaki ku e meta pa introdusí inisiativa nobo ku ta duna atenshon na e hendenan mas vulnerabel den nos pais. Lo bini oportunidat pa nos por atendé ku e krísis i otro retonan den nos área sin kousa turbulensia serka pueblo, pero mas bien duna hende mas konfiansa i kita nan miedu.

Gobiernu ke pèrkurá pa nos salubridat ta dirigí riba e nesesidatnan spesífiko di nos pueblo; e kuido i servisio mas aksesibel, kaminda hende por yega sin niun problema.

Banda di e krísis di Coronavirus, Ministerio di Salubridat, Medioambiente i Naturalesa lo dirigí su atenshon riba prevenshon, pa asina baha e kantidat di enfermedatnan króniko, e asina yamá “Non Communicable Diseases”

(Enfermedatnan ku no ta pega), manera diabétis, preshon haltu, atake selebral, atake di kurason, kanser, enfermedat respiratorio króniko i enfermedat síkiko.

E meta akí nos por logra ku un estilo di bida mas salú, dor di kome mas tantu kuminda natural, move muchu mas, pone atenshon na e parti spiritual, kuida nos naturalesa i medioambiente.

Señora Presidente, honorabel miembronan di parlamento,

Nos pais tin retonan enorme pa atendé kuné, pero nan no ta deskonosí pa nos. Ta un realidat ku den e próksimo añanan nos komunidat ta dilanti di situashonnan sosialmente sumamente kompleho. Por ehèmpel e aspekto di desaroyo duradero, e aspektonan sosial diversifiká kresiente i naturalmente prevenshon i eradikashon di e pandemia di Coronavirus.

No opstante tur e retonan akí, Gobièrnu di Kòrsou ta komprometé su mes pa, ku yudansa di Dios Todopoderoso hiba nos Kòrsou dilanti. Nos ta konsiente ku pa nos por logra e meta akí, nos tin mester di komprenshon i kooperashon di kada un di nos siudadanonan. Ta p’esei, di awor i den futuro ban traha huntu ku ún vishon kompartí pa hiba nos Kòrsou riba kaminda pa progreso! Na final di kuenta, union ta hasi forsa.